معرفی شهر مشهد (مشهدالرضا(ع))

پایتخت معنوی ایران

مشهد شهر بهشت

مشهد شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر با ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر جمعیت دومین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران پس از تهران است. این شهر به واسطه وجود حرم امام رضا (ع)، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از ۲۰ میلیون زائر از داخل و یک میلیون زائر از خارج از کشور است.

1. پیشینه
حوضهٔ رودخانهٔ کشف رود که شهر مشهد در آن قرار دارد، به خاطر شرایط مناسب طبیعی، از پیش از اسلام به عنوان یکی از مناطق مورد توجه برای سکونت در خراسان به حساب می آمد. این منطقه ابتدا مسکن اقوام آریائی بود. در نزدیکی شهر فعلی مشهد شهری بنام توس وحود داشته است. در اسطوره های ایرانی بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ایرانی نسبت می دهند. از تاریخ این شهر در قبل از اسلام، به جز افسانه ای چند، آگاهی چندانی در دست نیست. ولی با توجه به اسناد موجود، می توان حدس زد که این شهر در اواخر حکومت ساسانیان، یکی از مرزداری های سر راه گرگان و نیشابور به مرو و بلخ، و از ولایت های مشهور در خراسان بزرگ بوده است. توس در زمان خلافت عثمان به طور کامل توسط اعراب فتح شد. در دورهٔ اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی های سناباد و نوغان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر می گرفت. پس از حملهٔ مغولان مردم شهر ویران شدهٔ توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پیدا کرد. مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.

1.1. نام مشهد
واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده 3 هـ . ق، بر قبور ائمه و اولیاء و رجال اطلاق می شده است، چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس، و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان، وجود داشته است. علی بن موسی الرضا (ع) پس از شهادت به دست مأمون عباسی در سال 202 هـ . ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند؛ و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد. گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد.

1.2. مشهد در دوره اسلامی
به گفته تاریخ نویسان، هنگامی که یزدگرد سوم از برابر سپاهیان مسلمان عرب گریخت، به خراسان روی آورد. سپاه مسلمانان به فرماندهی احنف بن قیس که مامور فنح خراسان بودند وی را تعقیب کردند. یزدگرد که آنان را به دنبال خویش یافت، راهی توس شد تا از کنارنگ توس مرزبان خود در آن خطه پناه بخواهد، اما کنارنگ با این بهانه که از یک سو، توس گنجایش موکب بزرگ پادشاهی را ندارد، و از سوی دیگر، پناه دادن به پادشاه، امکان یورش سپاه مسلمانان را افزایش می دهد، یزدگرد را از توس راهی مرو کرد. حاکم مرو نیز در آغاز به استقبال یزدگرد شتافت، اما سرانجام از او رخ برتافت و آخرین شاه ساسانی در سال ۳۱ هجری به دست آسیابانی در مرو کشته شد. کنارنگ توس هم که حاکمی عافیت طلب بود، با احساس خطر از سپاه مسلمانان، طی نامه ای از عبدالله بن عامر، امان خواست و عهد کرد که اگر پیشنهاد او پذیرفته شود، در فتح نیشابور مسلمانان را یاری خواهد داد. پس چنین کرد و به امارت نیشابور دست یافت. با این ترفند، کنارنگیان، به رغم فتح خراسان، همچنان نفوذ خود را در خطه توس حفظ کردند و تا پایان عصر اموی و چیرگی سپاه ابومسلم در سال ۱۲۹ هجری، در آن جا ماندند و تنها پس از یورش سرداران ابومسلم بود که آن جا را رها ساختند.

1.3. مشهد در دوره امویان
از تاریخ توس در دوران امویان نیز خبر چندانی در دست نیست. تنها باید از مهاجرت و اقامت و درگذشت خواجه ربیع بن خثیم از یاران ابن مسعود صحابی یاد کرد که در حدود سالهای ۳۵ هجری راهی خراسان شد و در نوغان اقامت گزید و در سال ۶۱ در همان جا رحلت کرد و دفن شد.

1.4. مشهد در دوره عباسیان
در دوره عباسیان، گرچه فرمانداران خراسان از جانب حکومت مرکزی برگزیده می شدند، اما بی کفایتی این والیان و جنبش هایی که در گوشه و کنار این خطه رخ می داد، گاه مردم را چنان برمی آشفت که خواهان برکناری ایشان می شدند. از جمله در سال های پایانی قرن دوم، آن زمان که علی بن عیسی والی خراسان بود، فتنه و آشوب تا آن اندازه در خراسان بالا گرفت که هارون الرشید در سال ۱۸۹ خود برای سرکوب شورش، رهسپار ولایات شرقی شد. اما علی بن عیسی، فرصت طلبانه، و با هدایای بسیار، در ری نزد او آمد و هارون او را در حکمرانی خراسان پایدار داشت. ولی با سپری شدن یک سال، شورش از حد گذشت و هارون وی را برکنار نمود. در سال ۱۹۲ نیز خود برای استقرار امنیت کامل، راهی خراسان شد و در باغ حمیدبن قحطبه اقامت گزید. یک سال پس از آن چنان بیمار شد که همان جا مرد و در تالار بزرگ کاخی که در آن باغ قرار داشت، به خاک سپرده شد. در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در ۱٫۵ کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوغان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، علی بن موسی امام رضا (ع) که پس از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مأمون پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت امام رضا (ع)» و به اختصار مشهد نام گرفت.

1.5. از توس تا مشهد
توس، در دل خود شهرهایی داشته، که نوغان و طابران از آبادترین آنها بوده و آورده اند که این دو شهر هزار قریه و آبادی را در بر می گرفته است.... در طول تاریخ، گاه نوغان اعتبار افزونتری می یافته و زمانی طابران رونق بیشتری داشته است. جایی که اکنون به نام شهر توس معروف است و آرامگاه فردوسی، حماسه سرای نامدار ایران در آن قرار دارد، تنها بخشی از توس قدیم، یعنی همان طابران است، که بقایای ارگ و باروی نیمه ویرانی که مردم آن را قصر مامون می خوانند و بنای بزرگی که به بقعه هارونیه مشهور شده است، در آن پیداست. این محل، در حال حاضر حدود بیست کیلومتری شمال غربی شهر مشهد است. دیگر شهر بزرگ و نامدار توس، نوغان بوده که اینک در دل شهر مشهد قرار دارد. یکی از آبادی های پیرامون نوغان، روستایی به نام سناباد بوده که آب و هوایی خوش و مطبوع، کشتزارهایی پربار، قنات هایی سرشار و بوستانهایی شاداب و سرسبز داشته است. در بهار سال ۱۹۳ه - ق هنگامی که هارون جهت سرکوب شورشی در سمرقند به نوغان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند. مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی که علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنکه تمایل شیعیان را به خود جلب کند «حضرت رضا (ع)» را به جانشینی نامزد کرد. حضرت امام رضا (ع) پس از یک سال ماندن در مرو رهسپار بغداد شدند، وقتی به روستای نوغان رسیدند به خانه امیر سناباد وارد و در آن جا مسموم و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ ه-ق پس از سه روز درگذشت و پیکرش مطهرش در باغ حمید بن قحطبه در ۱/۵ کیلومتری روستای سناباد مدفون شد، از همان زمان این نقطه به نام مشهد الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.
در تاریخ ۸/۸/۱۳۸۸ سالروز ولادت علی بن موسی الرضا (ع)، امام هشتم شیعیان، توسط رئیس جمهور (محمود احمدی نژاد) و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مشهد رسماً به عنوان «پایتخت معنوی ایران» برگزیده شد.

2. جغرافیای طبیعی
شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی با ۲۰۴ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوه های بینالود و  هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر و فاصله آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.

2.1. زمین شناسی
دشت مشهد که جزو حوضه آبریز کشف رود بوده وسعتی بالغ بر ۱۶۵۰۰ کیلومتر مربع داشته که از این وسعت ۵۰۰۰ کیلومتر مربع آن را دشت و بقیه را ارتفاعات تشکیل می‌دهد. میزان نزولات جوی در ارتفاع و سطح دشت تفاوت زیادی دارد بطوریکه در ارتفاعات هزارمسجد ۸۰۰ میلی متر و در سطح دشت مشهد متوسط ۲۵۰ میلی متر گزارش شده است. از میان سازندهای موجود در این دشت سازند مزدوران ( سازند دوران دوم ) در رابطه با منابع آب زیرزمینی حائض اهمیت است. این سازند که از رسوبات سخت کربناته تشکیل شده به دلیل وجود فضاهای خالی کارستی قادر است سفره های آب زیرزمینی را بوجود آورد. از جمله منابع آب سطحی این دشت نیز می توان به خود رودخانه کشف رود اشاره کرد . این رودخانه در گذشته دارای آب زیادی بوده است ولی در حال حاظر به علت پایین افتادن سطح آب زیرزمینی و در نتیجه قطع شدن زهکشها تنها در مواقع سیلابی شدید مقداری آب از سرشاخه های آن وارد می شوند.

2.2. اقلیم
آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش بادها در آن بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است. حداکثر درجه حرارت در تابستان ها ۳۵ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان ها ۱۵ درجه زیر صفر می باشد.

3. نمای شهر 
 

3.1. دیدنی ها
از سناباد و توس قدیم آثار تاریخی زیادی بر جای نمانده و پیشینهٔ بیشتر آثار تاریخی در این شهر به پس از قرن ۸ هجری می رسد. از آن جمله می توان به مسجد گوهرشاد، میل اخنگان، مسجد هفتاد و دو تن، گنبد خشتی و مصلی طرق اشاره کرد. از شهر تاریخی توس بناهایی مانند گنبد هارونیه برجا مانده است (هم اکنون شهر توس در حال یازسازی می باشد). بازه هور نیز از قدیمی ترین بناهای موجود در محدودهٔ شهر است که زمان ساخته شدنش را قرن سوم میلادی تخمین می زنند. آرامگاه نادرشاه، آرامگاه فردوسی و نیز مدارسی چون عباسقلی خان از دیگر آثار تاریخی موجود در شهر است. از دیگر مراکز دیدنی و تفریحی شهر مشهد می توان به موزه های آستان قدس رضوی (که خود شامل چندین موزه می باشد)، مجتمع تجاری پروما، بازار رضا، بازار بین المللی، بازار خیام و مجتمع تجاری الماس شرق و مجتمع تجاری وصال(بورس طلا و جواهر و ملزومات عروس)اشاره کرد.
از مجموعه پارکها و پارکهای شادی می توان به پارک کوهسنگی، پارک و شهربازی ملت، کوهستان پارک شادی، باغ وحش و پارک جنگلی وکیل آباد، مجموعه سرزمین موج های آبی به عنوان بزرگترین پارک آبی سرپوشیده آسیا و همچنین مجموعه بزرگ پارک موضوعی سپاد(که هم اکنون درحال ساخت می باشد) اشاره کرد.
ییلاقات اطراف مشهد، به خصوص شاندیز و طرقبه، زشک، نغندر، جاغرق، منطقه ییلاقی خور(قزلق) و منطقه ییلاقی سررود در شمال غربی مشهد، چالیدره، پارک جنگلی وکیل آباد، بوستان ملت، آبشار اخلمد و کنگ، ماسوله ای کوچک، آبشارهای اورتوکند، پارک جنگلی نه دره در دو کیلومتری جنوب مشهد، بازار بعثت طرقبه، منطقه دیدنی فریزی، سد ارداک، سد چالی دره، هفت حوض، چشمه گیلاس، از جمله مکان های تفریحی مورد توجه گردشگران هستند.

3.2. معماری و شهرسازی
شهر مشهد در گذشته دارای سه حصار بوده است. گسترش شهر در گذشته به سمت غرب (حرم امام رضا) بوده است. ساخت اصلی شهر فعلی در ۲۵ سال اول قرن حاضر پایه ریزی شده است. خیابان، میدان و ساختمانهای دولتی سه عامل هدایت توسعه شهر را به عهده داشته اند. شهر دارای دو مرکز اصلی است. چهار سمت شهر از طریق چند خیابان اصلی به میدان مرکزی اتصال می یابد. توسعه شهر در دهه ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵ در جنوب غربی و غرب صورت گرفت. راه آهن و فرودگاه تأثیر زیادی بر چگونگی هدایت توسعه داشته اند. در دهه ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵، جاده جدید تهران باعث توسعه شهر به سمت جنوب گردید. از سال ۴۵ به بعد توسعه شهر منطبق با طرح جامع هدایت شده است. در سال ۱۳۵۵ محور اصلی جامعه سنتو، دانشگاه و پارک ملت توسعه شهر را به سمت غرب تشدید نمودند. ساختار کالبدی شهر به صورت قطاعی است. مراکز تجاری و خدماتی در اطراف حرم و قطاع غربی تمرکز یافته اند و واحدهای مسکونی در دو محور غرب و شرق قرار دارند.

3.3. پارک های جنگلی مهم

3.3.1. پارک جنگلی طرق
پارک بزرگ جنگلی طرق در حاشیه جنوب شرق مشهد، در نزدیکی پلیس راه، یکی از بزرگترین اماکن در اسکان و ارائه خدمات گردشگری به شهروندان و زائران می باشد. این پارک در سال 1340 احداث شده، و در سال 1379 باپیرایی گردیده است. احیاء و بهسازی این پارک وسیع که در مدخل ورودی شهر از مسیر تهران قرار دارد، و ایجاد فضاهای تفریحی، فرهنگی، ورزشی و تجاری با 210 هکتار فضای جنگلی و 112 هزار متر مربع فضاهای عمرانی در 3 پارک در دستور کار شهرداری مشهد می باشد.
 

پارک جنگلی طرق

3.3.2. پارک جنگلی وکیل آباد 
 

پارک جنگلی وکیل آباد

پارک جنگلی وکیل آباد نزدیکترین ییلاق عمومی مشهد است که در فاصله 8 کیلومتری شمالغرب مشهد قرار گرفته و بلوار عریض و بسیار زیبای وکیل آباد - میدان آزادی را به روستا و پارک جنگلی وکیل آباد متصل می نماید. مساحت وکیل آباد بیش از 70 هکتار و دارای رودخانه فصلی است.

3.4. مناطق شهری 

مشهد حدود 475 کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهر دارای 13 منطقه شهری است.

  4. اقتصاد
اقتصاد مشهد بیشتر بر روی زعفران، زرشک، نبات، آجیل و خشکبار و همچنین چرم صنعتی(به صورت زینتی)و صنعت فرش قرار دارد علاوه بر نباید از درآمد زایی ناشی از زائران حرم رضوی و توریست ها غافل شد

4.1. صنایع
صنایع غذایی، نساجی، شیمیایی و کانی غیرفلزی و صنایع قطعه سازی وفولاد کشاورزی از عمده ترین صنایع مشهد به شمار می آیند. شهر مشهد به جهت موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی بعد از تهران دومین شهر بزرگ و پر جمعیت ایران محسوب می شود. مشهد را چون بر سر راه ابریشم (بین شرق و غرب و راه ادویه بین شمال و جنوب در آسیای میانه و اقیانوس هند) واقع است، می توان پایتخت اقتصادی و مرکز مبادلات میان قاره ای آسیای میانه نامید.در جغرافیای جهانگردی، مکانهای مذهبی به عنوان نیرومندترین قطب جذب مسافران شناخته شده است و در ایران شهر «مشهد» بزرگترین زیارتگاه محسوب می شود.همه ساله میلیونها زائر از سراسر ایران و کشورهای اسلامی برای زیارت مرقد مطهر حضرت امام رضا به این شهر مشرف می شوند، زیرا یکی از عبادات اسلامی حضور بر تربت پاک ائمه دین و سلامت به ارواح پاک آنان می باشد.آستان قدس رضوی از عظیم ترین و با شکوه ترین اماکن مذهبی ایران و جهان به شمار می رود که در آن دین و هنر اسلامی به هم پیوند خورده است. در این کانون معنوی، چه بسا که هنرمندان، عمرشان را برای ساختن مناره یا ایجاد محرابی به پایان رسانده باشند.
مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران می باشد. مشهد یکی از قطب های اصلی تولید چرم در ایران بشمار می آید و کارخانه هایی نظیر چرم مشهد با تولید محصولات متنوع و باکیفیت در این شهر قرار دارند. همچنین در سال های اخیر سرمابه گذاری در بخش پروژه های کلان اداری-تجاری رونق چشمگیری یافته.
مشهد با دارا بودن بیشترین هتلها در سطح کشور قطب مهم توسعه گردشگری ایران محسوب می شود و برگزاری نمایشگاههای گردشگری موجب افزایش آشنایی مردم و بازدیدکنندگان با قابلیتهای استان خراسان رضوی و از جمله مشهد در این بخش می شود.

4.2. مراکز تجاری
از مراکز بزرگ تجاری این شهر می توان به زیست خاور، الماس شرق، پروما، تابان، کیان سنتر و بازار رضا اشاره کرد. به دلیل وجود جاذبه های فراوان تاریخی-مذهبی و فرهنگی در مشهد، درحال حاضر نیمی از هتل ها و هتل آپارتمان های ایران در شهر مشهد قرار دارند.
نمایشگاه بین المللی مشهد امروزه به عنوان بزرگترین و فعالترین نمایشگاه بین المللی تجاری در ایران بعد از نمایشگاه بین المللی تجاری تهران فعالیت می کند. مشهد بعلت هم جواری با کشورهای آسیای میانه و موقعیت صنعتی سالانه میزبان ده ها نمایشگاه بین المللی است. در حال حاضر مدیریت سایت رسمی نمایشگاه های ایران به عهده نمایشگاه مشهد می باشد.

5. جمعیت شناسی
شهر مشهد، در سدهٔ اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر، با ۲۴۱٬۹۸۹ نفر جمعیت پس از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری بعدی و در سال ۱۳۴۵، این شهر پس از تهران و اصفهان، جایگاه سوم را در بین شهرهای ایران داشت. در سرشماری سال ۱۳۵۵، مشهد، پس از تهران، دومین شهر پرجمعیت ایران بود و تا آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵، همین جایگاه را داشته است.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر مشهد در این سال، بالغ بر ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر بوده است.

6. فرهنگ

6.1. موزه ها
در سطح شهر مشهد حدود ۱۵ موزه مشغول  فعالیت هستند که دارای بازدیدکننده فراوانی هستند. مجموعه موزه ها یا گنجینه های آستان قدس رضوی که در محدوده حرم رضوی قرار دارد و یکی از بزرگترین موزه های کشور می باشد و دارای ده موزه جداگانه می باشد، موزه توس واقع در کهن شهر توس در کنار آرامگاه حکیم توس، موزه نادری واقع در باغ نادری در کنار آرامگاه نادرشاه افشار، موزه آب، موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد، موزه بزرگ تاریخ طبیعی خراسان از جمله موزه های سطح شهر مشهد است؛ که بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب می کند.

6.1.1. موزه مرکزی آستان قدس رضوی
هدف از ایجاد این مرکز فرهنگی در حرم مطهر رضوی غرفه اشیای نفیس و گران بها و نادر بوده که در طی زمان توسط ارادتمندان به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تقدیم حضرت رضا گردیده است. این مکان پس از آخرین تغییرات در سال ۱۳۷۸ شمسی افتتاح گردید. موزه جدید هم اکنون دارای یازده موزه با موضوعات مختلف می باشد.
طبقه همکف ساختمان به محل نگهداری و نمایش گنجینه هدایای مقام معظم رهبری اختصاص یافته است. این اشیاء توسط شخصیت های داخلی و خارجی به ایشان هدیه شده است.

6.1.2. موزه بزرگ خراسان رضوی
طراحان موزه بزرگ خراسان رضوی با الهام از نقشه و طرح بنای هارونیه و عمارت خورشید ساختمان موزه بزرگ خراسان رضوی را آغاز نمودند. سنگ بنای اولیه این موزه به همتم شهرداری مشهد و در راستای حفظ هویت بومی و ملی و ارح نهادن به آثار و مواریث فرهنگی، تاریخی و مذهبی کلان شهر مشهد پی ریزی شده است. مکان این موزه در زمینی به وسعت ۴۹۰۰ متر مربع در بوستان کوهسنگی واقع شده است و از پرو‍ژه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.
اجرای این طرح در ۱۲ طبقه و زیر بنای تقریبی ۱۸۰۰۰ متر مربع در سال ۸۲ از سوی شهرداری مشهد به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی واگذار شد که در آن بخش های مختلفی از جمله فضاهای موزه ای متنوع، اتاق پژوهشگران، محل نمایش نمایش دائمی اشیاء، فضای اداری و... پیش بینی شده است.

6.1.3. موزه بنیاد شهید
این مکان که در فضای اداری بنیاد شهید واقع شده در ابتدای بلوار مدرس قرار دارد، و موید گوشه هایی از جنگ ایران و عراق و بیشترین اشیای موجود، از سوی خانواده شهدا به این موضوع اهدا شده است.

6.1.4. موزه مردم شناسی رباط ویرانی
این موزه با هدف معرفی جایگاه و اهمیت مشاغل سنتی و بومی مشهد در سال ۱۳۸۵شمسی در محل رباط ویرانی از بناهای تاریخی دوره تیموری و صفوی ایجاد گردیده است. رباط ویرانی بنایی است سرپوشیده که در قرون و سده های پیشین در راه کاروان رو و نیشابور به توس واقع بوده اما امروزه در محور گردشگری مشهد شاندیز در ویرانی ۱۹ واقع است.

6.1.5. موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان
سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوی با هدف ارتقای سطح اطلاعات عموم علاقه مندان در سال ۱۳۷۷ شمسی اقدام به تاسیس موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان نمود. بخشی از اشیاء ارزشمند این موزه اهدایی نمونه هایی توسط مردم بوده است.

6.1.6. موزه علوم زمین
این مکان در وسعتی حدود ۴۵۰ مترمربع در سال ۱۳۸۵ شمسی به بهره برداری رسید که از بخش های مختلف آن می توان به سالن مرکزی با تنوعی از نمونه سنگ ها، کانی ها، فسیل، مخزن با بیش از هزار نمونه، سالن نمایش فیلم و کارگاه اشاره کرد.

6.1.7. موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی
پروژه احداث موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با مساحت تقریبی ۲۰۰ متر در سال ۱۳۸۷ ش در محل اداری واقع در بلوار وکیل آباد مورد بهره برداری قرار گرفت. این مجموعه شامل ۲۲ زیستگاه مصنوعی از جمله منطقه دشتی، کویری تپه ماهوری استپی، کوهستانی جنگلی، باتلاقی، نی زار، خور، آب های ساحلی و دریا می باشد که در آن بیش از ۳۰۰ نمونه تاکسیدرمی شده نظیر ۱۷ گونه پستاندار، ۱۱۰۰ گونه پرنده، ۳ گونه خزنده، ۵ نوع سنگواره و ۳۹ تابلو حشرات است.

6.1.8. گنجینه آب
این مکان در سال ۱۳۷۸ ش توسط کارشناسان آب منطقه ای خراسان واقع در بلوار سازمان آب افتتاح گردید. هدف از ایجاد چنین مجموعه ای آشنایی، بررسی و شناخت سازه های آبی قدیمی استان از قبیل شیوه های آبیاری سنتی، آداب و رسوم مرتبط با آب در مناطق مختلف، معرفی تکامل و پیشرفت صنعت آب، پل بندها، نحوه عملکرد بخدان ها، آب انبارها و قنات ها و روی هم رفته ارائه اطلاعات و مستندات به علاقمندان می باشد.

6.1.9. موزه مردم شناسی حمام مهدی قلی بیک
این موزه در کنار مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه در ضلع غربی حرم مطهر واقع شده است.

6.1.10. موزه فردوسی و شاهنامه توس
ساختمان این موزه همزامان با بنیان آرامگاه فردوسی در بخشی از محوطه باغ برای چایخانه سنتی طراحی و سپس اجرا گردید. بعدها این بنا به موزه تغییر کاربری داد و در آن اشیاء مرتبط و آثار به دست آمده از توس و روزگار فردوسی برای بازدید فرهنگ دوستان به نمایش گذاشته شده است.

6.1.11. موزه آرامگاه نادری
این موزه در محل آرامگاه نادری در چهارراه شهدا مشهد واقع است. فضای وسیع سالن موزه دارای ویترین هایی است که در آن بیشتر اقلام جنگی و جنگاوری از عصر افشاریه و قاجار در معرض دید عموم قرار گرفته است.

6.1.12. موزه حوضخانه هزار دستان
این مکان با وسعتی معادل ۳۵۰ متر مربع در اواسط راسته بازار جنت واقع گردیده و پیش از تغییر کاربری به حوضخانه بخشی از یک خانه مسکونی در محله قدیمی سراب قرار داشته است. هدف از ایجاد چنین فضای سنتی ارائه و بازشناخت فرهنگ غنی ایرانی اسلامی به گردشگران داخلی و خارجی و زائران حرم رضوی می باشد.

6.2. مکان های مذهبی
مهمترین مکان مذهبی شهر مشهد که مهمترین مکان مذهبی ایران نیز هست، حرم مطهر امام رضا (ع) است. سالانه حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر به زیارت این حرم شرفیاب می شوند. دیگر مسجدها، حسینیه ها و امامزاده ها از جمله مکان های مذهبی هستند که دارای زیارت کنندگان فراوانی هستند. مسجد جامع گوهرشاد واقع در محدوده حرم مطهر رضوی، مسجد هفتاد و دوتن، مسجد و حسینیه کرامت، امامزاده ناصر و یاسر و امامزاده یحیی بن زید بن علی بن الحسین (میامی) آرامگاه خواجه اباصلت، آرامگاه خواجه مراد، آرامگاه پیر پالاندوز، آرامگاه شیخ نخودکی، گنبد خشتی، گنبد سبز، از جمله مکان های مذهبی معروف مشهد هستند. 

6.3. سینما و تئاتر
سینماهای فعال شهر به ترتیب تعداد تماشاگر هویزه، آفریقا، سیمرغ، قدس، بهمن، رسالت و پیروزی می باشند.

6.4. فرهنگسراها
مشهد دارای فرهنگسراها و مراکز فرهنگی متعددی است. برخی فرهگنسراها و نگارخانه های مشهد عبارتند از: خانه هنرمندان مشهد، فرهنگسرای جهاد دانشگاهی مشهد، مجتمع فرهنگی هنری امام رضا، فرهنگسرای بهشت، فرهنگسرای پایداری، نگارخانه میرک، نگارخانه سروش، نگارخانه رضوان، نگارخانه پارسه و مرکز آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.

6.5. ورزش
از مجموعه ورزشی تختی مشهد، مجموعه های ورزشی آستان قدس رضوی، استادیوم ثامن، استخرهای ارمغان، هلال احمر و شهید بهشتی، مجموعه ورزشی موجهای آبی می توان بعنوان نمونه یاد کرد.

6.6. نشریات
نشریات مهم مشهد عبارت اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس که در سطح کشوری منتشر می شوند، و هفته نامه نخست  و روزنامه شهرآرا که مخصوص شهر مشهد است.

7. آموزش

7.1. دانشگاه ها
این شهر با دارا بودن مراکز دانشگاهی و آموزش عالی بسیار بویژه دانشگاه فردوسی مشهد با بیش از ۲۳ هزار دانشجوی داخلی و خارجی و نیز دانشگاه علوم پزشکی مشهد، عملاً به قطب دوم دانشگاهی کشور پس از تهران مبدل شده است. علاوه بر آن شهرداری مشهد در سال ۱۳۸۷ هجری شمسی توسط سازمان بین المللی کلان شهرهای جهان متروپلیس به عنوان دومین مقر آموزشی این سازمان پس از مونترال در کانادا انتخاب شده است.
اسامی برخی دانشگاه های مشهد به شرح زیر است: دانشگاه فردوسی مشهد، موسسه آموزش عالی حکمت رضوی، موسسه غیر انتفاعی خیام، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، موسسه آموزش عالی سجاد مشهد، موسسه آموزش عالی خاوران، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، دانشکده فنی سما، جهاد دانشگاهی مشهد، دانشگاه پیام نور مشهد، مرکز تربیت معلم شهید بهشتی مشهد، موسسه اموزش عالی بینالود مشهد، موسسه آموزش عالی بهار، موسسه آموزش عالی تابران، موسسه آموزش عالی توس مشهد، دانشکده فنی شهید منتظری، دانشکده فنی مهندسی ثامن الحجج، دانشگاه امام رضا، حوزه علمیه مشهد، مدرسه علمیه آیت الله العظمی خویی، مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری مشهد، مؤسسه آموزش عالی سلمان، مؤسسه آموزش عالی خراسان، مؤسسه آموزش عالی فردوس موسسه اموزش عالی کاویان، مؤسسه آموزش عالی اسرار، موسسه آموزش عالی خاوران، موسسه آموزش عالی مطهر مشهد وابسته به دانشگاه فردوسی

8. حمل ونقل

8.1. ترافیک
حمل و نقل در شهر مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی تلفنی ها و مینی بوس ها می باشد.

8.2. مترو مشهد
قطار شهری مشهد در روز ۲ اسفند ۱۳۸۹ به بهره برداری رسید. بر این اساس مشهد بعد از تهران دومین شهر در ایران است که از شبکه مترو برخوردار می شود. متروی مشهد شرق و غرب شهر را در کمتر از 50 دقیقه به هم متصل می کند.
بر اساس پیش بینی ها، شهر مشهد نیازمند 4 خط مترو است. مسیر شماره ۱ قطار شهری مشهد به طول ۲۵ کیلومتر از فرودگاه شهید هاشمی نژاد تا منطقه وکیل آباد مسیر شماره ۲ به طول ۱۴ کیلومتر از انتهای طبرسی شمالی تا میدان فضل بن شاذان مسیر شماره ۳ به طول حدود ۲۴ کیلومتر از شهرک ابوذر تا قاسم آباد مسیر شماره 4 به طول ۱۴ کیلومتر از شهرک شهید رجایی به خواجه ربیع
در طرح قطار شهری مشهد، توسعه خطوط قطار شهری به شهرهای جدیدی چون گلبهار و بینالود نیز پیش بینی و تصویب شده است.

8.3. بزرگراه ها
در کلانشهر مشهد به طور دقیق 75 کیلومتر بزرگراه داخل شهری وجود دارد که با وجود توسعه آنها ولی طرح اصلی و پایه ی اکثریت آنها به قبل از انقلاب اسلامی بر می گردد.
از مهمترین آنها بزرگراه صدمتری است که با طول 21 کیلومتر در گذشته به عنوان کمربندی احداث شد و امروزه بزرگراه صدمتری سابق که به دلیل ساخت و ساز، بزرگراه شهری محسوب میشود شامل سه بزرگراه قائم، فجر و بسیج می گردد.
بزرگراه های مشهد عبارتند از: بزرگراه میثاق، بزرگراه شهید کلانتری، بزرگراه امام علی، بزرگراه نمایشگاه، بزرگراه وکیل آباد، بزرگراه خاتم، آزادی، بزرگراه قائم، بزرگراه بسیج، بزرگراه همت (فجر).

9. آلودگی های زیست محیطی

9.1. آلودگی هوا
بر طبق آمار ارائه شده حدود ۳۰ درصد آلودگی هوای مشهد، مربوط به خودروهای فرسوده سطح شهر است. در سطح شهر مشهد، روزانه ۴ میلیون و 200 هزار سفر درون شهری انجام می شود که در آن، یک میلیون و 200 هزار نفر مسافر جابجا می شود. در حال حاضر، تنها 50 درصد این سفرها، با وسایل حمل و نقل عمومی انجام می گیرد. همچنین سالانه حدود 40 هزار خودرو به شبکه معابر شهری وارد می شود. در این میان، حدود شش درصد سفرهای درون شهری، با دوچرخه انجام می شود. 12 ایستگاه سنجش آلودگی هوا در مشهد مستقر است که بیش از 80 درصد از پهنه شهر را پوشش می دهد و برای پوشش صد در صدی به احداث پنج ایستگاه دیگر نیاز است.
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: